مشتِ دین ...

تا وقتی کوچکی همه چیز بزرگ است. تمام "تر" ها برای "بزرگ" بی معنی است. "مور، چه می داند که بر دیواره اهرام می گذرد، یا بر خشتی خام". وقتی کوچکی، بزرگی نه در نگاه توست، و نه در چیزی که بدان می نگری. سرخی گل سرخ و زردی محبوبه شب، در فهم نگاهت نخواهد گنجید.. زور نزن کسی را بزرگ بخوانی و کسی را بزرگتر..

و مهم اینکه، کوچک که باشی، در "مُشت" جا می شوی. فشرده می شوی. مشت شب، مشت روز، مشت شهوت، مشت زور.. مشت دین. و اینگونه حقارت را زندگی می کنی.

آری، مشتی به نام دین. گرچه می توان – جدای شریعتی و ایدئولوژیزه کردن دین– به جای واژه دین از ایدئولوژی یا هر مکتب دیگر بهره برد؛ اما آنچه برایم مهمتر است، بکار بردن "دین" است. "مشت دین" .

چند روز پیش، بحثی با همکلاسی ها داشتیم در مورد جبر و اختیار و دین.

 سوالی مطرح شد برایم که پس از چند روز فکر نظراتم را در این پست نقل می کنم.

سوال ایجاد شده این بود که براستی "دین برای انسان است یا انسان برای دین؟" چطور می شود که انسانی چون حسین برای دین کشته می شود و هم دین راه رسیدن انسان به هدفش معرفی می گردد؟ و این که لزوما اگر انسان نبود، دین برای چه بود؟

پارادوکس قشنگی ست: انسان در راه دین کشته می شود و دین فقط در وادی انسان زنده می ماند!

انگار هر دوجمله را در عین پارادوکسشان می توان پذیرفت!

اگر انسان نباشد دین کشته می شود و همین انسان که بهانه و شرط زنده ماندن دین است، برای دین کشته می شود. این چه مشقی است که انسان می کند؟ و چرا برای دینی که برای او آمده کشته می شود؟ اصلا بگذارد بمیرد. مگر چه می شود؟ مگر مردن دین چقدر مهم است که برای نمردنش باید انسان بمیرد؟..

اگر نخواهم رادیکال بگویم، می پرسم مگر زنده نگه داشتن دین چه اهمیتی داشت که انسانی مثل "حسین" برایش بمیرد؟ ...

با هر سوال بیشتر به این نتیجه می رسم که آن هایی که برای دین می میرند حتما دلیل محکمی باید داشته باشند. و سعی می کنم سوالم را طور دیگری مطرح کنم شاید ...

در نهایت می رسم به اینکه اصلا دین چطور می میرد؟؟؟... و این جمله ای آشناست.. کمی که فکر می کنم به پارادوکسمان برمی گردم.

آنجا که انسان برای دین کشته می شود و دین در وادی انسان زنده می ماند. که شرط بقای دین وجود انسان بود. و وقتی دین مُرد که شرط بقایش را از او گرفتند!

آری، دین وقتی می میرد که انسان وجود نداشته باشد. یا اگر بهتر بگویم، دین وقتی می میرد که انسان مرده باشد... .

حال انگار می توانم لبخند بزنم: انسانی برای زنده نگه داشتن دین کشته می شود تا "انسان" به ما هو وجود، زنده بماند. پس تمام معامله بر سر انسان بود. نه دین. که دین را اراده ای نیست!

انگار پارادوکسمان قشنگ تر شده. پارادوکسی که هیچ تناقضی نداشت!

به سوال دو جمله ای اولم بر می گردم: "دین برای انسان است یا انسان برای دین؟" و با "واو" عطفی دو جمله را جمع می زنم که "دین برای انسان است و انسان برای دینی که برای انسان است".. روده سخن را که کوتاه کنم به یک و فقط یک جمله می رسم.  

" دین برای انسان است." همین.

دین برای انسان است تا انسان بزرگ شود. تا فرق بین بزرگ و بزرگتر را ببیند. تا اگر کسی را به بزرگی خواند، توانسته باشد. تا نه در مشتی جا شود و نه از عنصری مشت بسازد.. راستی باز آیا می توان از این دین، مشت ساخت؟؟ به گمانم هرگز.

و می توان فهمید که هر گاه دین مشت شد، دیگر برای انسان نیست. بلکه آنگاه دین برای بعضی از انسان هاست! و این قدرت دین نیست. کلاشی انسان است. برای استثمار انسانی دیگر. و اینجاست که دین افیونی می شود. و انسان همانطور که در لوله سرنگی جا می گرفت، در مشت دین هم فشرده و  کوچک و کوچکتر می شود. آنقدر کوچک که فراموشش شود: این دین بود که از برای او بود. 

(این نوشته فقط نظرات شخصی بود)